Ryzyka | PKN Orlen Zintegrowany Raport Roczny 2014

Zintegrowany System Zarządzania Ryzykami Korporacyjnymi (ERM – Enterprise Risk Management) jest jednym z kluczowych narzędzi wspierających realizację celów strategicznych i operacyjnych Koncernu.

Grupa ORLEN prowadzi bieżący monitoring i ocenę ryzyk, podejmując działania minimalizujące ich wpływ na sytuację finansową. Koordynacją procesu zarządzania ryzykiem korporacyjnym na wszystkich poziomach organizacji zajmuje się Biuro Audytu i Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym.

Struktura systemu zarządzania ryzykiem korporacyjnym w Grupie ORLEN

ZARZĄD
RADA NADZORCZA (KOMITET AUDYTOWY)
Dokonuje rocznej oceny efektywności Systemu Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym, monitoruje poziom ryzyka wpływającego na realizację celów biznesowych, przedkłada Walnemu Zgromadzeniu ocenę systemu kontroli wewnętrznej i systemu zarządzania ryzykiem.
Nadzoruje przebieg procesu zarządzania ryzykiem korporacyjnym, akceptuje założenia, zasady zarządzania ryzykiem, przekazuje Radzie Nadzorczej wyczerpujące informacje o ryzyku związanym z prowadzoną działalnością i sposobach zarządzania nim.
BIURO AUDYTU I ZARZĄDZANIA RYZYKIEM KORPORACYJNYM
Nadzoruje proces zarządzania ryzykiem korporacyjnym, opracowuje politykę i procedury zarządzania ryzykiem na poziomie korporacji, okresowo raportuje wyniki oceny ryzyka do Zarządu Spółki oraz Komitetu Audytowego Rady Nadzorczej.
KADRA KIEROWNICZA	KOMITET RYZYKA FINANSOWEGO
Zaangażowana w proces zarządzania ryzykiem kadra kierownicza, odpowiedzialna jest za monitorowanie, identyfikację, ocenę i analizy ryzyk oraz wdrożenie rekomendacji dotyczących zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyk w ramach przyjętych polityk.	Ryzyko rynkowe	Ryzyko kredytowe i płynności	Ryzyko operacyjne
	Zarządzanie ryzykiem zmian rynkowych cen towarów (m.in. marż rafineryjnych i petrochemicznych, dyferencjałem Brent/Ural, cen ropy naftowej i produktów, cen uprawnień do emisji CO2) oraz ryzykiem zmian kursów walutowych i zmian stóp procentowych.	Zarządzanie ryzykiem utraty płynności oraz ryzykiem kredytowym	Zarządzanie kapitałem pracującym
	Polityka zarządzania ryzykiem rynkowym	Wewnętrzne akty organizacyjne i procedury	Wewnętrzne akty organizacyjne i procedury

PKN ORLEN opracował i wdrożył Politykę oraz Procedurę Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym, w pełni regulujące funkcjonowanie Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykami Korporacyjnymi (ERM – Enterprise Risk Management). Zapewnia on dostępność właściwych informacji, w odpowiednim czasie, pozwalając skutecznie nimi zarządzać. System jest jednym z kluczowych narzędzi wspierających realizację celów strategicznych i operacyjnych.

Zintegrowany System Zarządzania Ryzykami Korporacyjnymi

chart

Najistotniejsze ryzyka Grupy ORLEN

GŁÓWNE RYZYKA	ZAKRES RYZYKA / WPŁYW	PODEJMOWANE DZIAŁANIA
RYZYKO RYNKOWE	Ryzyko towarowe obejmuje głównie:	Ograniczanie niepożądanego wpływu czynników rynkowych poprzez stosowanie spójnej w ramach Grupy ORLEN polityki zabezpieczeń. Wybór odpowiednich strategii zabezpieczających, obejmujących zasady pomiaru poszczególnych ekspozycji na ryzyka, parametry i horyzont czasowy zabezpieczenia danego ryzyka oraz instrumenty zabezpieczeń. Zabezpieczane jest ryzyko zmian marży rafineryjnej, zmian cen ropy naftowej i/lub produktów oraz ryzyko zmiany wysokości dyferencjału Brent/Ural. Ryzyko związane z ekonomiczną ekspozycją walutową jest regularnie zabezpieczane przy wykorzystaniu terminowych transakcji kupna lub sprzedaży waluty. Zabezpieczana jest skonsolidowana ekspozycja na zmienność przepływów pieniężnych z tytułu zmiany stóp procentowych.
	zmiany marż rafineryjnych i petrochemicznych realizowanych na sprzedaży produktów, zmiany wysokości dyferencjału Brent/Ural, zmiany cen uprawnień do emisji CO₂. zmiany cen ropy naftowej i produktów rafineryjnych związane z obowiązkiem utrzymywania zapasów obowiązkowych ropy naftowej i paliw,
	Ryzyko zmian kursów walutowych zawiera:
	wydatki inwestycyjne realizowane w walutach obcych. bilansową ekspozycję walutową wynikającą z denominowanych w walutach obcych aktywów (należności z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe należności, środki pieniężne i ich ekwiwalenty, inne) i pasywów (zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe zobowiązania, kredyty, dłużne papiery wartościowe, inne).
	Dodatkowo Grupa ORLEN narażona jest na ryzyko zmienności przepływów pieniężnych z tytułu zmian stóp procentowych wynikające z posiadanych aktywów oraz pasywów dla których przychody oraz koszty odsetkowe są uzależnione od zmiennych stóp procentowych.
RYZYKO PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ I KREDYTOWE	Ryzyko płynności związane jest z utratą zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Ryzyko wynika z relacji aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych. Większościowy udział w finansowaniu Grupy ORLEN ma sektor bankowy zapewniający finansowanie w formie kredytów. Dodatkowo wykorzystywane są dwa programy emisji obligacji złotowych oraz euroobligacji, co umożliwia dywersyfikację źródeł finansowania.	Zapewnienie bezpieczeństwa i stabilizacji finansowej Grupy ORLEN poprzez bieżący monitoring terminów zapadalności aktywów i pasywów. Polityka dywersyfikacji źródeł finansowania. System koncentracji środków pieniężnych (cash-pooling) do optymalizacji kosztów finansowych i zarządzania bieżącą płynnością. Ocena sytuacji finansowej kontrahentów i ich wiarygodności oraz ubezpieczenie należności w ramach programu ubezpieczenia kredytu kupieckiego.
RYZYKO PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ I KREDYTOWE	Ryzyko kredytowe związane jest głównie z posiadanymi środkami pieniężnymi i lokatami bankowymi, gwarancjami udzielonymi na rzecz kontrahentów oraz wiarygodnością kredytową klientów, z którymi zawierane są transakcje sprzedaży.
RYZYKA BRANŻOWE w tym:
Konsumpcja paliw	Ryzyko związane ze zmianą poziomu konsumpcji paliw wpływającą na poziom sprzedaży i cen produktów Grupy ORLEN oraz jej sytuację finansową. Grupa ORLEN działając na rynku paliw jest narażona na ryzyko wynikające z działalności tzw. „szarej strefy”, związanej przede wszystkim z wprowadzeniem na rynek tańszego paliwa z pominięciem obowiązków zapłaty podatków. Według Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego (POPiHN) wpływ „szarej strefy” w przypadku oleju napędowego może wynosić ponad 20% jego konsumpcji.	Podejmowanie i promowanie działań legislacyjnych ograniczających możliwość wprowadzania do obrotu tańszego paliwa z pominięciem obowiązków zapłaty podatków.
Przerób ropy / dostawy surowców	Ryzyko związane z zakłóceniami przerobu ropy naftowej w efekcie nieregularnych dostaw surowca, niedostępności usług transportowych za pośrednictwem rurociągu oraz niestabilnej sytuacji w państwach wydobywających ropę naftową. Zmiana parametrów dostarczanej ropy może również wpływać na niższe uzyski produktów białych. Rozbudowa istniejących i budowa nowych rafinerii w Rosji oraz wyższy popyt na ropę naftową w Chinach może skutkować zmniejszeniem dostępności tego surowca dla odbiorców europejskich, co może mieć wpływ na poziom podaży produktów Grupy ORLEN.	Dywersyfikacja źródeł dostaw. Dostosowanie instalacji produkcyjnych do przerobu różnych gatunkowo typów surowców. Realizacja szeregu własnych projektów poszukiwawczo-wydobywczych w celu pozyskania własnych źródeł gazu i ropy naftowej.
	Zakupy gazu opierają się na wieloletniej umowie z PGNiG oraz na krótkoterminowych umowach z dostawcami alternatywnymi. Ze względu na brak mechanizmów cenowych istniejących na płynnych rynkach gazu w Europie, ceny gazu w Polsce mogą być niższe lub wyższe od cen na sąsiednich deregulowanych rynkach.
	W zakresie logistyki produktowej Grupa ORLEN jest w dużej mierze uzależniona od lokalnych firm takich jak PERN i należąca do niej spółka OLPP w Polsce oraz ČEPRO w Republice Czeskiej. Logistyka produktowa rafinerii w Możejkach jest uzależniona od jedynego dostawcy usługi przewozu koleją, którym jest spółka AB Lietuvos Geležinkeliai.
Ryzyka regulacyjne w tym:
koszty realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego („NCW”)	Ryzyko związane z obowiązkiem realizacji NCW, który określa minimalny udział biokomponentów i innych paliw odnawialnych, liczony według wartości opałowej, w ogólnej ilości paliw i biopaliw ciekłych zużywanych w ciągu roku kalendarzowego w transporcie. W przypadku niespełnienia NCW może zostać nałożona kara w szacunkowej wysokości około 17,5 tys. PLN za tonę niewprowadzonego biokomponentu. Począwszy od 2015 roku wszystkie biokomponenty wykorzystywane w celu realizacji obowiązku muszą spełniać kryteria zrównoważonego rozwoju. Od początku 2012 roku istnieje możliwość realizacji obniżonego wskaźnika NCW – skorygowanego o współczynnik redukcyjny w wysokości 0,85 celu NCW na dany rok w przypadku wykorzystania w produkcji paliw min. 70% biokomponentów pochodzących od producentów krajowych zarejestrowanych w rejestrze wytwórców prowadzonym przez Agencję Rynku Rolnego. W roku 2015 podjęta zostanie decyzja o ewentualnym przedłużeniu funkcjonowania mechanizmu redukcji NCW na lata 2016-2017.	Realizacja obniżonego wskaźnika NCW - skorygowanego o współczynnik redukcyjny w wysokości 0,85 celu NCW na dany rok.
koszty realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego („NCW”)	Dodatkowo implementacja postanowień dyrektywy 2009/30/WE wymusi realizację Narodowego Celu Redukcyjnego (NCR) związaną z obowiązkową redukcją emisji gazów cieplarnianych (GHG) o 6% do końca 2020 roku w porównaniu z 2010 rokiem.
uprawnienia do emisji CO₂	W dniu 26 lutego 2014 roku Komisja Europejska zatwierdziła projekt wykazu instalacji ze wstępnymi wielkościami przydziałów bezpłatnych uprawnień do emisji CO₂. Ilość uprawnień do emisji nieodpłatnie przyznanych Grupie ORLEN może nie być wystarczająca do realizacji obowiązków regulacyjnych i w konsekwencji może wystąpić konieczność zakupu dodatkowych uprawnień po cenach rynkowych lub ograniczenia produkcji.	Roczny monitoring emisji CO₂ oraz bilansowanie stwierdzonych niedoborów/nadwyżek na zasadach transakcji, wewnątrzgrupowych bądź transakcji na rynku terminowym i spot.
emisje przemysłowe	Ryzyko związane z przekroczeniem obowiązujących standardów emisji dwutlenku siarki, azotu i pyłu. Dyrektywa w Sprawie Emisji Przemysłowych wprowadza od 2016 roku ostrzejsze od obecnie obowiązujących standardy emisji dwutlenku siarki, azotu i pyłu.	Realizacja instalacji odsiarczania, odazotowania i odpylania spalin, które redukować będą o ponad 90% emisję dwutlenku siarki i azotu.
certyfikaty energii kolorowej	Certyfikaty kolorowe są wsparciem dla producentów energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych oraz wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji. Ustawą o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw został przywrócony w horyzoncie do 2018 roku system certyfikatowego wsparcia wytwarzania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji. Ryzyko związane jest z poziomem przyznawanych darmowych certyfikatów kolorowych, który jest uzależniony od wielkości produkcji energii oraz struktury wykorzystywanego paliwa.	Budowa nowych mocy w obszarze energetyki - EC Włocławek i EC Płock oraz modernizacja obecnych aktywów pozwoli na rozwój kogeneracji przemysłowej.
zapasy obowiązkowe	Ryzyko związane ze wzrostem kosztów działalności. Utrzymywanie zapasów obowiązkowych wiąże się z kosztami ich finansowania i magazynowania, a dodatkowo powoduje powstanie ryzyka niegotówkowego wpływu na wyniki operacyjne Grupy ORLEN w sytuacji zmian cen rynkowych prowadzących do przeszacowania wartości zapasów.	Zmiana systemu zapasów pozytywnie wpłynie na częściowe uwolnienie kapitału zamrożonego dotychczas w fizycznie utrzymywanych zapasach obowiązkowych ropy i paliw.
zapasy obowiązkowe	W 2014 roku, w ramach implementacji przepisów wspólnotowych, wprowadzono zmiany regulujące poziom zapasów obowiązkowych. W ramach nowych uregulowań producenci i handlowcy w zamian za stopniowe zmniejszenie fizycznego utrzymywania zapasów (z 76 dni do 53 dni średniej dziennej produkcji paliw lub przywozu ropy naftowej lub paliw na koniec 31 grudnia 2017 roku) na rzecz zapasów utrzymywanych przez Agencję Rezerw Materiałowych, mają obowiązek, począwszy do 1 stycznia 2015 roku, zapłaty opłaty zapasowej na poczet finansowania i utrzymywania rosnących zapasów agencyjnych. W 2015 roku redukcja poziomu zapasów obowiązkowych wyniesie 8 dni do poziomu 68 dni a tzw. opłata zapasowa wyniesie 43 PLN/tonę ropy i 99 PLN/tonę LPG.
gaz łupkowy	Nowelizacja ustawy prawo geologiczne i górnicze ustanowiła nowe zasady wydobycia gazu z łupków. Dodatkowo w marcu 2014 roku Rada Ministrów zatwierdziła projekt „ustawy o specjalnym podatku węglowodorowym, o zmianie ustawy o podatku od wydobycia niektórych kopalin oraz o zmianie niektórych innych ustaw”. W ramach ww. aktów legislacyjnych od 2020 roku będzie obowiązywać specjalny podatek węglowodorowy od wydobywanych kopalin, m.in. ropy i gazu. Inwestor ma być obciążony rentą surowcową o docelowej wysokości około 40%. Rentę ma tworzyć specjalny podatek węglowodorowy, którego stawka ma wynosić od 0 do 25% zależnie od relacji przychodów do wydatków oraz podatek od wydobycia niektórych kopalin. W przypadku gazu konwencjonalnego stawka wyniesie 3%, dla gazu niekonwencjonalnego 1,5%, dla ropy konwencjonalnej 6% a dla ropy niekonwencjonalnej 3%. Natomiast opłata eksploatacyjna realizowana na rzecz gmin, powiatów, województw i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ma wzrosnąć z 6 PLN do 24 PLN za tysiąc metrów sześciennych w przypadku gazu i do 50 PLN z 36 PLN za tonę w przypadku ropy.
gaz łupkowy	W związku z powyższym wprowadzenie dodatkowych obciążeń wynikających z ustawy węglowodorowej może spowodować pogorszenie ekonomiki działalności Grupy ORLEN w segmencie Wydobycia.
liberalizacja rynku gazu	Ryzyko związane z liberalizacją rynku gazu. Potencjalne skutki liberalizacji rynku gazu dla Grupy ORLEN mogą powodować zmiany cen gazu wynikające ze zniesienia taryf.	Stopniowe ograniczanie zakresu kontraktów długoterminowych na rzecz budowy portfela dostawców w kontraktach krótkoterminowych.
Nowe obszary działalności	Ryzyko związane z rozwojem nowych segmentów działalności. Realizowane przez Grupę ORLEN projekty wydobywcze oraz projekty energetyczne są obarczone szeregiem ryzyk geologicznych, operacyjnych, ryzykiem wzrostu cen gazu ziemnego oraz niekorzystnych zmian w regulacjach prawnych, które mogą uniemożliwić realizację oczekiwanych zysków, a przejściowo mogą powodować straty.	Koncentracja na budowie nowych segmentów działalności obejmujących wydobycie i energetykę, mająca na celu dywersyfikację działalności Grupy ORLEN, która koncentruje się obecnie na działalności downstream.
Szkody z tytułu prowadzonej działalności i szkody losowe	Ryzyko związane z negatywnym wpływem skutków szkód. Grupa ORLEN narażona jest na ryzyko wystąpienia szkód spowodowanych prowadzoną działalnością oraz szkód losowych.	Posiadanie profesjonalnego i dostosowanego do indywidualnych potrzeb Grupy ORLEN programu ubezpieczeniowego.
Postępowania sądowe i regulacyjne, kontrole podatkowe, celne i akcyzowe	Ryzyko związane z wynikiem postępowań sądowych i kontroli podatkowych, celnych i akcyzowych. Ostateczny wynik obecnych oraz przyszłych postępowań może wywierać negatywny wpływ na wyniki Grupy ORLEN lub jej sytuację finansową.	Centralizacja usług prawnych i doradczych w ramach Grupy ORLEN.
		Współpraca z renomowanymi kancelariami prawnymi.
Ryzyko zmian w obowiązujących przepisach prawnych	Ryzyko związane ze zmianami w obowiązujących przepisach prawnych. Zmiany w przepisach lub nowe regulacje mogą wywierać istotny wpływ na Grupę ORLEN, jej sytuację finansową i wyniki działalności.	Aktywne uczestnictwo w konsultacjach dotyczących nowych uregulowań ustawodawczych w zakresie dotyczącym prowadzonej działalności.
Ryzyka związane ze stabilnością i bezpieczeństwem systemów i danych IT	Ryzyka związane ze stabilnością i bezpieczeństwem systemów i danych IT. W związku z funkcjonowaniem w Grupie ORLEN rozbudowanych i zaawansowanych systemów informatycznych w wielu obszarach działalności, w stopniu typowym dla organizacji o charakterze korporacyjnym, identyfikowane są ryzyka związane z prawidłowym funkcjonowaniem systemów informatycznych.	Zabezpieczanie systemów informatycznych Grupy ORLEN zgodnie z najlepszymi światowymi praktykami w zakresie bezpieczeństwa tele-informatycznego.